#Osam veličanstvenih žena

– Piše: Sarabela Drljan –

Istorija se potrudila da izbriše kontribucije žena u nauci, da ih umanji, zataška i prepusti zaboravu.

Svakako, ne želeći da zvučim gordo i ultra feministički, ali opor ukus koji ostavlja ova nepravda ne ostavlja previše prostora za drugačiji stav. Jedan od primjera jeste Sabina Špilrajn, začetnica psihoanalize.

Sabina Špilrajn rođena je 1885. godine u jevrejskoj porodici u Rusiji. Njen otac se opisuje kao nervozan i nesrećan čovjek, koji je često bio verbalno i fizički nasilan prema djeci. Navodno ga je Sabinina majka svojim silnim aferama i rasipništvom dovodila do ludila, zbog čega je prijetio samoubistvom, odbijao hranu i povlačio se u samoću sobe. Imala je tri brata, i sestru koja je u šesnaestoj godini umrla od tifusa.

Sabina je bila maštovita, introspektivna, zainteresovana za umjetnost i nauku. Međutim, tokom života borila se sa depresijom, nervoznim tikovima, naizmjeničnim napadima suza i smijeha, zbog čega je hospitalizovana. U avgustu 1904. godine stiže u Burghölzli kliniku kao pacijent pod brigom tada mladog ljekara Junga, koji joj pripisuje dijagnozu histerije.

Jung je u to vreme, na nagovor upravnika klinike, Blojlera, čitao Frojdovo Tumačenje snova, i Sabina je bila prvi pacijent na koga je primijenio novi psihoanalitički metod. Usljed mladosti i neiskustva, terapiju je iskomplikovao transfer i kontratransfer, pa Jung i Sabina razvijaju prisniji odnos i intimno prijateljstvo. Uz Jungovu podršku, Sabina upisuje dugo željene studije medicine, i nakon deset mjeseci napušta kliniku kao „izliječena“.

U julu 1905. godine započinje studije medicine na Ciriškom univerzitetu. Diplomirala je 1911. godine, odbranivši disertaciju pod nazivom “O psihološkom sadržaju jednog slučaja šizofrenije”. U njoj je objasnila porijeklo psihotičnog straha od seksualnog odnosa, dovodeći ga u vezu sa strahom pacijenta od dezintegracije ličnosti. Iste godine napustila je Cirih i nastanila se u Beču, gdje je postala članica Bečkog psihoanalitičkog društva. U Beču se 1912. godine udala za Pavela Šeftela, ruskog trgovca jevrejskog porijekla.

Naredne godine je rodila kćerku Renatu. Sabina je nekoliko godina radila na Rusoovom Institutu, gdje je upoznala Žan Pijažea. On je bio švajcarski razvojni psiholog i filozof, poznat po svojoj teoriji kognitivnog razvoja i brojnim eksperimentalnim istraživanjima o mentalnim sposobnostima male djece. Pijaže je ujedno jedna od najpoznatijih osoba koje je analizirala. Njihove terapijske seanse održavale su svakog jutra u 8h u Ženevi, punih osam mjeseci.

Kako i zašto je terapija prestala – ostaje dodatna misterija. Pijažea je u to vrijeme psihoanaliza privlačila, iako je bio nepovjerljiv – čak je postao i član Švajcarskog društva psihoanalitičara. Na prvom kongresu je učestvovao zajedno sa Sabinom.

Godine 1923. odlazi prvo u Moskvu, a zatim u Rostov na Donu, gdje zajedno sa Verom Šmit osniva dečju psihijatrijsku bolnicu. Djeca su zvala bolnicu Bijela soba, jer su namještaj i zidovi bili bijele boje. Sovjetske vlasti su zabranile rad ove bolnice pod lažnom optužbom da se nad djecom sprovodi seksualno nasilje. Godine 1924. zabranjena je psihoanaliza. I pored toga Špilrajnova je nastavila psihoanalitičku praksu. Te godine je rodila drugu kćerku Evu.

Tokom Staljinove velike čistke u periodu od 1935. do 1937. godine nestala su njena tri brata, od kojih je jedan, Isak Špilrajn, bio pionir psiholologije rada. Njen suprug je umro 1938. godine pod nerazjašnjenim okolnostima.

Kada su Njemci zauzeli Rostov po drugi put 1942. godine, Sabina i njene dvije ćerke ubijene su zajedno sa ostalim ruskim jevrejima.

Ali kako to obično biva, njen doprinos je zanemaren i u prvi plan stavljen njen ljubavni život, tačnije ljubavna afera sa C.G.Jungom kao i njena umiješanost u prekid prijateljstva između S. Frojda i C.G.Junga.

Iako važi da je scientia potest est, koliko god da žena ima znanja, uvijek se etiketira, na način da to postaje znak raspoznavanja.

Te tako imamo da je Eda Bajron koja je bila prva programerka, predstavljana je ludom i strastvenim kockarem, Maraja Kiri kao prva žena dobitnica Nobelove nagrade i kao i prva žena predavač na Sorboni predstavljana je kao čudakinja, kraljica Elizabeta I je uvijek imala taj prefiks “kraljica djevica”, Izabela I od Španije je predstavljana kao nemilosrdni inkvizitor etc.

Etiketiranje je ono što većinu žena prati u stopu, pa tako i Sabinu Špilrajn.
Koliko god da je teško dokazati njen uticaj na rad Frojda i Junga, svakako da ga je imala. Ona je bila idejno “pokradena”.

Da li smo svi mi po malo ludi? Bojimo li se smrti? Vezivanja? Da li u većini ljudi čuči poriv za mazohizmom ili sadizmom? Da li svi mi imamo strahove i fobije ?

Na mnoga pitanja je teško dati jasan odgovor ali sam sasvim sigurna da je istraživanje ljudske psihe nepresušan izvor informacija, jer nije lako analizirati neku ličnost i znati kakva je. Ne možemo stavljati ljude u kalup i reći da je neko normalan a neko ne.

Psiha je delikatna, poput kaplje vode, na nju utiču spoljni ali i unutrašnji faktori.

Naši snovi, strahovi i želje variraju.  Ono što je Sabina postigla jeste da je ostavila trag iza sebe kao žena koja je liječeći sebe pomogla drugima.

Na kraju vam mogu preporučiti film koji je rađen po njenom životu dok je bila u bolnici i odlazila na seanse kod Junga a to je film  „A Dangerous Method“.