Šekspirovo pozorište
Glob teatar– Piše: Dubravka Matičić –
„Svijet je pozornica na kojoj svako igra svoju ulogu.“
Vilijam Šekspir se smatra najvećim piscem svjetske književnosti. Stvarao je životno ubjedljive likove i situacije, pjesnički je jako dobro izražavao ljudske probleme i dileme, umio je na dobar način da prikaže strasti čovjeka i složenost ljudske duše i time je uspio da pozorište podigne do neslućenih visina. Njegovi pozorišni komadi bili su prevedeni na sve važnije svjetske jezike i prikazivani su svuda u svijetu, češće nego bilo koji drugi.
O Šekspiru se vrlo malo zna. Rođen je 26. aprila 1564. godine u Stratfordu. Možda je pohađao lokalnu osnovnu i srednju školu. Smatra se da je studirao latinski jezik i da je čitao klasične istoričare, moraliste i pjesnike – Platona i Terencija. U njegovom kraju su se izvodili razni komadi sa srednjevjekovnim sadržajem i porukama, što je imalo uticaja na njegovo buduće opredjeljenje. Oženio se sa En Hatavej, sa kojom je dobio troje djece. Prvi pisani dokaz o Šekspiru su novine iz 1592. godine u kojima ga napada suparnik dramaturg Robert Grin. U tom period je bio u vezi sa Barbidžonovom trupom kao pisac i glumac. Godine 1599. sa nekoliko glumaca iz družine podigao je sopstveno pozorište na južnoj obali rijeke Temze i nazvao ga „Glob“. Šekspir je u međuvremenu postao suvlasnik pozorišta i prilično bogat čovjek. Dodijeljen mu je grb, čime je zvanično postao džentlmen. Kupio je kuću u Stratfordu i izgleda da se povukao u penziju 1612. godine. Umro je 23. aprila 1616. godine, i sahranjen u crkvi Sv. trojstva u Stratfordu.
Nepotrebno je posebno naglašavati Šekspirov neprocjenjivi uticaj na svjetsku književnost. Njegova djela predstavljaju okosnicu svjetskih pozorišta, ali su ostavila svoj trag u muzici, filmu, kao i u slikarstvu.
Po arhitektonskom obliku, mjesta na kome su se u Engleskoj prikazivale drame nijesu se razlikovala od glumišta za svjetovne predstave u Španiji. Stotinu i više družina koje su, oko 1550. godine, razvile pozorišnu umjetnost u Engleskoj, izvodilo je predstave pred gledaocima koji su plaćali ulaznice u dvorištima gostionica kako u Londonu tako i u drugim malim i velikim gradovima Engleske. Što će kasnije poslužiti kao model za pozorišna zdanja u vrijeme vladavine kraljice Elizabete. Vođa jedne od pozorišnih družina Džejms Barbidž je osjetio potrebu da preslika prostrane uslove u kojima je do tada radio. Njegov plan predstavljao je strukturu dvorišta krčme i arene po kojem je bilo sagrađeno prvo zdanje u Engleskoj, namijenjeno isključivo prikazivanju drama, i nazvao ga je jednostavno „Teatar“. To se dogodilo 1576. ali već iduće godine London je dobio još jedno pozorište u čijoj je izgradnji Barbidž takođe učestvovao i koje se zvalo „Zavjesa“. Zatim 1599. godine izgrađeno je pozorište „Glob“ – Šekspirovo pozorište.
Ne zna se tačno kada je Šekspir počeo da piše, ali aluzije savremenika i bilješke o predstavama pokazuju da je nekoliko njegovih pozorišnih komada bilo na sceni prije 1592. godine. Od 1594. godine Šekspirovi pozorišni komadi su se prikazivali samo u izvođenju družine „Ljudi lorda Čemberlenda“, koja je kasnije postala vodeća glumačka družina u Londonu.
Pozorište „Glob“ je sagrađeno koristeći drva od ranijeg pozorišta „Teatar“, koji je sagradio otac Ričarda Barbidža, Džejms Barbidž u Stratfordu 1576. godine. To je prvo pozorište koje je sagrađeno za jednu pozorišnu družinu, koja ga i finansira.
„Glob“ je bio izgrađen u obliku „drvenog O“, sa dvadeset uglova, prečnika 25, a visine 13 metara. Mogao je da primi tri hiljade ljudi.
Dvorištem je dominirala pozornica koja je bila uzdignuta oko 1 metar iznad zemlje,oko nje je stojala publika, a galeriju su sačinjavala dva do pet redova klupa. Uz samu pozornicu postojale su lože,od kojih su bile najskuplje „gospocke lože“ koje su se nalazile iznad same scene. Samo centralna loža iznad scene služila je za glumačku igru, a ostale za publiku.
Predstave su se igrale danju od dva do pet, bez mogućnosti korišćenja svjetlosnih efekata, a njihov početak je najavljivao zvuk trube sa krova. Glumci su se neposredno obraćali publici, koja je često glasno odgovarala.
Pozorište „Glob“ je bilo idealno mjesto za izvođenje Šekspirovih komada kao i drugih autora elizabetanskog procvata pozorišta. Zahvaljujući svom obliku i svojim dimenzijama elizabetanska pozorišta nijesu imala eho niti odjek. Od glumaca elizabetanskog pozorišta traženo je kao i od glumaca antičkog pozorišta da govore glasno, sa razumijevanjem onoga što govore, sa emocijama koje zahtijeva određena dramska situacija, sa stručnim temperamentom da privuku pažnju velikog auditorijuma.
„Glob“ je izgorio 1613. godine od vatrenog materijala iz topa korišćenog za specijalne efekte tokom izvođenja „Henri VIII“. Da bi ponovo bilo izgrađeno 1614. godine.
Drugi „Glob“ je izdržao trideset godina, sve do sukoba pozorišnih družina i puritanske vlasti koja zatvara pozorišta na period od dvadeset godina. U tom period pozorišta su postepeno izgubila svoju funkciju i značaj, pala su u zaborav, a ljudi su se okrenuli nekim drugim navikama. „Glob“ je srušen 1644. godine, a od njegovog građevinskog materijala izgrađene su zgrade za siromašno stanovništvo.
Treći „Glob“ britanska kraljica svečano otvara u junu 1997. godine i to u blizini njegove izvorne lokacije. Izgrađeno je po uzoru na prvi „Glob“. I ako je izgrađen po originalnom izgledu, promijenili su ga na taj način što su dodali prskalice za slučaj požara, kao i dio za posjetioce sa modernim predvorjem.
Bilo da govorimo o antičkom, elizabetanskom ili o savremenom pozorištu, ono nas je uvijek podsticalo i podstiče da razmišljamo o toj stvarnosti u kojoj živimo i čiji smo dio.